- μαστόδοντα
- Ομάδα προβοσκιδωτών θηλαστικών που έχουν εκλείψει. Πρωτοεμφανίστηκαν κατά τη διάρκεια της μειόκαινου εποχής και έζησαν έως και την πλειστόκαινο. Τα μ. ήταν προσαρμοσμένα σε ψυχρά κλίματα και ο κύριος εκπρόσωπός τους ήταν το γένος Mastodon ήMammut. Το ύψος τους έφτανε τα 2-3 μ. στο ακρώμιο, ωστόσο ήταν μικρότεροι σε μέγεθος σε σχέση με τους σύγχρονους ελέφαντες και τα αυτιά τους ήταν επίσης μικρότερα σε σχέση με των τελευταίων. Έφεραν παχύ μονωτικό τρίχωμα, το οποίο διατηρούσε τη θερμότητα του σώματός τους. Χαρακτηρίζονταν από την παρουσία δύο μακριών χαυλιοδόντων στην άνω σιαγόνα, οι οποίοι πιθανολογείται ότι χρησίμευαν για την εύρεση τροφής κάτω από το χιόνι· δύο επιπλέον χαυλιόδοντες βρίσκονταν στην κάτω σιαγόνα, οι οποίοι όμως ήταν ατροφικοί. Τα μ. ήταν φυτοφάγα και τρέφονταν με φύλλα διαφόρων ομάδων φυτών· μάλιστα έχουν βρεθεί ζώα με τροφή στο στόμα ή στο στομάχι.
Τα μ. εξελίχθηκαν στην Αφρική πριν από περίπου 35 εκατ. χρόνια και εξαπλώθηκαν στη συνέχεια στην Ευρώπη και στην Ασία. Πριν από 3,7 εκατ. χρόνια, τα μ. πέρασαν στη Βόρεια Αμερική από τον Βερίγγειο πορθμό. Εξαφανίστηκαν πριν από περίπου 10.000 χρόνια, με το τέλος της τελευταίας εποχής των παγετώνων.
Το γένος περιλαμβάνει δύο ομάδες ειδών, τα βουνόδοντα και τα λοφόδοντα. Η πρώτη είναι και η πιο πρωτόγονη και εικάζεται ότι προέρχεται από το γένος Phiomia, συγγενές με τα παλαιομαστόδοντα. Αντιπροσωπευτικά είδη της ομάδας αυτής ήταν ο μ. ο στενός των αρχών της μειόκαινου εποχής, ο μ. ο μακρόρρυγχος, ο οποίος έζησε στα μέσα και στο τέλος της μειόκαινου στην Ευρώπη, ο μ. ο λιπώδης της πλειόκαινου εποχής κ.ά. Λείψανά τους έχουν βρεθεί στην Ασία, στην Αφρική και στην Αμερική, όπου περιλαμβάνονται οι πιο μεγάλες μορφές. Η ομάδα των λοφοδόντων προήλθε από την προηγούμενη και πρωτοεμφανίστηκε με το είδος μ. ο τουρικοειδής ή ο ταπιροειδής της μέσης πλειόκαινου εποχής και εξαφανίστηκε στην Ευρώπη με το είδος Mastodon borsoni γύρω στα τέλη της ίδιας εποχής. Στην Αμερική ζούσε έως την τεταρτογενή περίοδο ο Mastodon americanus, τον οποίο γνώρισαν και οι άνθρωποι, και στην Ινδία ο μ. ο ευρύς, σε όλη τη διάρκεια της πλειόκαινου εποχής.
Στην Ελλάδα βρέθηκαν απολιθωμένα λείψανα μ. σε στρώματα της κατώτερης πλειόκαινου εποχής στο Πικέρμι (Mastodon pentelici και Mastodon borsoni), στη Σάμο (Mastodon pentelici), στην περιοχή Πύργου Βασιλίσσης της Αθήνας (Mastodon pentelici), στη μακεδονική περιοχή ανάμεσα στα Γρεβενά και στη Νεάπολη (Mastodon borsoni) και στην περιοχή της μικρής πόλης Σκούρα, στα ΝΑ της Σπάρτης.
* * *τα(παλαιοντ.) απολιθωμένη ομάδα προβοσκιδωτών θηλαστικών.
Dictionary of Greek. 2013.